Transfer Pricing là gì?

Transfer Pricing là gì?

Transfer pricing (định giá chuyển giao) là một phương pháp kế toán quan trọng, thường được sử dụng để xác định giá cho các giao dịch hàng hóa và dịch vụ giữa các bộ phận hoặc công ty con trong một tập đoàn đa quốc gia. Thực tiễn này đảm bảo rằng các giao dịch nội bộ phản ánh mức giá thị trường tương tự như các giao dịch với bên ngoài. Bằng cách áp dụng định giá chuyển giao, các công ty có thể phân bổ lợi nhuận chiến lược giữa các công ty con, dẫn đến khả năng tiết kiệm thuế. Tuy nhiên, các cơ quan thuế giám sát chặt chẽ các chiến lược này vì chúng có thể được thiết kế để giảm thu nhập chịu thuế ở các khu vực thuế khác nhau.

Điểm chính cần lưu ý

Định giá chuyển giao là một phương pháp kế toán dùng để xác định giá cho các giao dịch giữa các bộ phận hoặc công ty con trong cùng một công ty, giúp quản lý chi phí và doanh thu nội bộ.

Các tập đoàn đa quốc gia có thể sử dụng định giá chuyển giao để chuyển lợi nhuận sang các bộ phận ở khu vực thuế thấp, giúp giảm gánh nặng thuế toàn cầu.

Thực tiễn này bị các cơ quan thuế, như IRS (Cục Thuế Mỹ), giám sát chặt chẽ, yêu cầu các giao dịch nội bộ phải phản ánh giá thị trường theo nguyên tắc “arm’s length” để ngăn trốn thuế.

Các vụ việc nổi bật, như của Coca-Cola và Medtronic, cho thấy tranh cãi liên tục về định giá chuyển giao và các hệ quả thuế.

Hiểu cơ chế của định giá chuyển giao

Định giá chuyển giao là phương pháp xác định giá cho các giao dịch trong doanh nghiệp hoặc giữa các công ty con cùng sở hữu, áp dụng cho cả giao dịch trong nước và xuyên biên giới.

Giá chuyển giao được sử dụng để xác định chi phí phải tính cho bộ phận khác, công ty con hoặc công ty mẹ đối với dịch vụ đã cung cấp. Thông thường, giá chuyển giao phản ánh giá thị trường hiện hành của hàng hóa hoặc dịch vụ đó. Định giá chuyển giao cũng có thể áp dụng cho tài sản trí tuệ như nghiên cứu, bằng sáng chế và tiền bản quyền.

Các tập đoàn đa quốc gia có thể hợp pháp sử dụng định giá chuyển giao để phân bổ lợi nhuận giữa các công ty con. Tuy nhiên, công ty cũng có thể lạm dụng để thay đổi thu nhập chịu thuế, giảm tổng thuế phải nộp. Cơ chế định giá chuyển giao cho phép công ty chuyển gánh nặng thuế sang các khu vực thuế thấp.

Để hiểu rõ hơn, hãy xét ví dụ sau: Một nhà sản xuất ô tô có hai bộ phận: Bộ phận A sản xuất phần mềm, Bộ phận B sản xuất xe ô tô. Bộ phận A bán phần mềm cho các nhà sản xuất xe khác cũng như công ty mẹ. Bộ phận B trả tiền cho Bộ phận A theo giá thị trường mà Bộ phận A áp dụng với các nhà sản xuất xe khác.

Nếu Bộ phận A quyết định tính giá thấp hơn cho Bộ phận B, doanh thu của Bộ phận A sẽ giảm. Ngược lại, chi phí hàng hóa bán ra (COGS) của Bộ phận B thấp hơn, làm tăng lợi nhuận của bộ phận này. Như vậy, tổng thể công ty không bị ảnh hưởng về mặt tài chính, nhưng thuế có thể giảm nếu Bộ phận A ở quốc gia thuế cao và Bộ phận B ở quốc gia thuế thấp.

Nói cách khác, việc Bộ phận A không tính giá thị trường với Bộ phận B cho phép công ty tổng thể giảm thuế. Bằng cách tính giá cao hơn hoặc thấp hơn giá thị trường, công ty có thể sử dụng định giá chuyển giao để chuyển lợi nhuận và chi phí giữa các bộ phận, giảm gánh nặng thuế.

*** Các ví dụ thực tế về tranh chấp định giá chuyển giao

Coca-Cola: Do sản xuất, marketing và bán hàng tập trung ở nhiều thị trường nước ngoài, Coca-Cola tiếp tục bảo vệ thỏa thuận chuyển giá 3,3 tỷ USD liên quan đến bản quyền. Công ty đã chuyển giá trị tài sản trí tuệ sang các công ty con ở châu Phi, châu Âu và Nam Mỹ từ 2007–2009. Vụ việc vẫn đang tranh tụng với IRS.

Medtronic: Nhà sản xuất thiết bị y tế có trụ sở tại Ireland và IRS tranh chấp tại tòa án từ 14–25/6/2021 về giá trị chuyển giao tài sản trí tuệ sang các thiên đường thuế. Ban đầu tòa đứng về phía Medtronic, nhưng IRS kháng cáo, và giữa 2022, tòa xác định Medtronic không đáp ứng yêu cầu chứng minh.

Phương pháp xác định giá chuyển giao

Mức giá “arm’s length” thường được xác định dựa trên 5 phương pháp chính:

Comparable Uncontrolled Price (CUP) – Phương pháp so sánh giá giao dịch độc lập.

Resale Price Method (RPM) – Phương pháp giá bán lại.

Cost Plus Method – Phương pháp cộng chi phí.

Transactional Net Margin Method (TNMM) – Phương pháp biên lợi nhuận ròng.

Profit Split Method – Phương pháp phân chia lợi nhuận.

1. Comparable Uncontrolled Price (CUP)

Phương pháp này so sánh giá được áp dụng trong một giao dịch tương tự giữa các bên độc lập dưới điều kiện thị trường giống nhau.

Ví dụ:

Định giá chuyển giao: Tác động đến thuế doanh nghiệp

GlobalTech USA bán điện thoại thông minh cho công ty con GlobalTech Germany, công ty này sau đó bán lại cho khách hàng tại Đức.

Để xác định giá thị trường, ta có thể so sánh với mức giá mà Samsung bán điện thoại tương tự cho các nhà bán lẻ độc lập tại Đức.

2. Resale Price Method (RPM)

Phương pháp này bắt đầu từ giá mà sản phẩm được bán lại cho bên độc lập, sau đó trừ đi biên lợi nhuận gộp hợp lý (resale margin) — phần lợi nhuận mà nhà bán lại độc lập sẽ kiếm được.

Ví dụ:

GlobalTech USA mua máy tính xách tay từ GlobalTech China và bán lại cho khách hàng tại Mỹ.

Để xác định biên lợi nhuận hợp lý, ta có thể tham khảo tỷ suất lợi nhuận gộp của các nhà bán lẻ điện tử độc lập tại Mỹ, chẳng hạn như Best Buy.

3. Cost Plus Method

Phương pháp này dựa trên chi phí thực tế của nhà cung cấp, sau đó cộng thêm một tỷ lệ lợi nhuận (mark-up) tương ứng với mức mà một doanh nghiệp độc lập sẽ áp dụng.

Ví dụ:

GlobalTech Philippines cung cấp dịch vụ IT hỗ trợ cho GlobalTech UK.

Để xác định tỷ lệ cộng thêm hợp lý, có thể tham khảo biên lợi nhuận của một công ty IT Philippines độc lập, chẳng hạn như Accenture Philippines, khi họ cung cấp dịch vụ tương tự cho doanh nghiệp tại Anh.

4. Transactional Net Margin Method (TNMM)

Phương pháp này xem xét biên lợi nhuận ròng (net profit margin) của doanh nghiệp, thường so sánh dựa trên chi phí, doanh thu hoặc tài sản.

Ví dụ:

GlobalTech Taiwan sản xuất linh kiện điện tử cho GlobalTech USA.

Để xác định biên lợi nhuận ròng “arm’s length”, ta có thể so sánh với Foxconn, nhà sản xuất linh kiện Đài Loan sản xuất cho Apple, Sony, Microsoft,…

Tỷ suất lợi nhuận từ dịch vụ sản xuất của Foxconn có thể được dùng làm chuẩn tham chiếu hợp lý.

5. Profit Split Method

Phương pháp này phân chia lợi nhuận tổng giữa các bên tham gia giao dịch theo cách mà các doanh nghiệp độc lập sẽ chia trong hoàn cảnh tương tự.

Ví dụ:

GlobalTech USA và GlobalTech Netherlands cùng hợp tác phát triển xe điện và chia sẻ doanh thu.

Để xác định tỷ lệ chia hợp lý, ta có thể tham khảo ví dụ của Mazda và Toyota, hai hãng cùng liên doanh sản xuất xe điện tại Mỹ, chia lợi nhuận dựa trên mức độ đóng góp và đầu tư của từng bên.

Lựa chọn phương pháp định giá chuyển giao

Việc lựa chọn phương pháp phù hợp dựa trên các yếu tố:

Tính chất của giao dịch được kiểm tra;

Mức độ đáng tin cậy của dữ liệu;

Độ tương đồng giữa các giao dịch;

Và tính khả thi của phương pháp trong từng hoàn cảnh.

Định giá chuyển giao đòi hỏi sự cân bằng giữa phân tích kỹ thuật và phán đoán thực tế.

Sử dụng nhiều chuẩn so sánh khác nhau giúp tăng độ tin cậy, tạo ra khoảng giá thị trường hợp lý (arm’s length range).

Cơ quan thuế thường chấp nhận kết quả nằm trong khoảng này, miễn là phương pháp được chứng minh hợp lý và phù hợp với thực tế kinh doanh.

Ví dụ thực tế: Chuyển giao tài sản trí tuệ (IP Licensing)

Một trong những hình thức định giá chuyển giao phổ biến và bị giám sát chặt chẽ nhất là cấp phép tài sản trí tuệ (IP) – bao gồm nhãn hiệu, bản quyền, bằng sáng chế.

Ví dụ đơn giản:

Công ty A đặt trụ sở tại Pháp (nơi có thuế suất cao).

Công ty A có công ty con B tại Bermuda (không có thuế thu nhập doanh nghiệp).

Công ty A chuyển quyền sở hữu trí tuệ (IP) của mình sang công ty B.

Sau đó, B tính phí bản quyền (royalty fee) cao cho A để được sử dụng IP đó.

➡ Kết quả:

Công ty A tại Pháp tăng chi phí, giảm lợi nhuận chịu thuế.

Công ty B tại Bermuda nhận thu nhập bản quyền nhưng không bị đánh thuế.

???? Ví dụ khác: Công ty tài chính nội bộ

Một hình thức khác là thành lập công ty con chuyên cung cấp tài chính ở quốc gia có thuế thấp.

Công ty này cho các công ty khác trong tập đoàn vay tiền và thu lãi vay.

Điều này giúp các công ty tại quốc gia có thuế cao được khấu trừ chi phí lãi vay, giảm nghĩa vụ thuế.

Tuy nhiên, lãi suất áp dụng cho khoản vay này phải tuân thủ nguyên tắc “arm’s length”, tức là phải tương đương với lãi suất thị trường giữa hai bên độc lập.

Lợi ích & Rủi ro của định giá chuyển giao

✅ Lợi ích:

Tối ưu thuế: Có thể phân bổ lợi nhuận về quốc gia có thuế thấp.

Linh hoạt: Dễ dàng điều chỉnh chiến lược tài chính và mô hình tập đoàn.

⚠️ Cần lưu ý:

Hồ sơ & chứng từ: Phải lưu giữ đầy đủ tài liệu chứng minh giá chuyển giao tuân thủ nguyên tắc độc lập.

Nguy cơ bị kiểm tra: Cơ quan thuế có thể kiểm toán và phạt nặng nếu phát hiện định giá không hợp lý hoặc có dấu hiệu chuyển lợi nhuận trái phép.

Bất cứ khi nào có giao dịch giữa các bên liên kết ở các quốc gia khác nhau, quy tắc định giá chuyển giao sẽ được áp dụng.